#စားတမာ တမာပင်၏ သိပ္ပံအမည်က #Azadirachta indica A. Juss. ဖြစ်တယ်၊ ဆရာကြီး ဦးခင်မောင်တင်ကတော့ ဟေ့ မောင် "အဇာဒီရစ်ချ်ဒါး" တွေ ဘာတွေလုပ်မနေ့နဲ့ အဇာတသတ် လို့သာမှတ်ကွာတဲ့၊ အေးရော၊ တမာပန်းတွေ ပွင့်တိုင်း ဆရာကြီးအသံကို ကြားယောင်နေမိဆဲ၊ အခုတော့ ဆရာကြီးလည်း မရှိတော့ပြီ၊ တမာရဲ့ English အမည်က Margosa tree, Neem မာဂိုးစား အပင် ၊ နင်းမ် လို့ခေါ်တယ်၊ မှတ်ရတာလွယ်တယ်။ တမာ မျိုးရင်း အမည်က Meliaceae မယ်လီအေးစီး ဖြစ်တယ်။ ယင်းမာပင် က လည်း တမာမျိုးရင်းထဲကပါဘဲ။ တမာခါးလည်း ခေါ်သလို အညာတမာလည်းခေါ်ကြတယ်။ ဒါပေမည့် ကျနော့် အတွေးမှားခဲ့တယ်။ တမာ အမျိုးမျိုး ရှိတယိ ၊ ရေတမာ၊ ပန်းတမာ၊ တမာခါး၊ တောင်တမာ စသည်ဖြင့် အမျိုးမျိုးပေါ့၊ သင်္ဘောပန်းတမာတောင်ရှိသေးရော့၊ အမည်ကွဲသလို scientific name လည်းမတူဖူး၊ "အညာကို တမာလွှမ်းရမည် ဆိုတဲ့တမာက တမာခါး" Margosa tree, Neem ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမည့် ခါးတမာတွေကြားထဲမှာ ထူးထူးခြားခြား စားတမာ ဆိုတာလည်းရှိတယ်။ တာဝန်ကျဖူးသော Monywa University ထဲက တက္ကသိုလ်ဝင်တန်းအဖြေလွှာတွေ ရိုက်နှိပ်သော Camp ရှေ့မှာ အပင် ၂ ပင်ရှိတယ်။ မုံရွာမြို့ထဲမှာလည်း ၄ ပင်လောက်ရှိတယ်၊ အငြိမ်မနေတတ်သူမို့ ဘယ်နေရာလည်း ဆိုတာ တန်းပြောနိုင်တယ်။ စစ်ကိုင်း ကောင်းမှုတော် ဘုရားကြီး ဝင်းထဲမှာလည်း သက်ရင့် စားတမာပင်ကြီး တပင်ရှိတယ်။ တမာဖူးချိန်ဆို တက္ကသိုလ် ဝင်းထဲက ဝန်ထမ်းတွေ စားတမာဖူး ခူးကြတယ်၊ စားတမာပင်လေးခမြာ အညွန့်မလူနိုင်ရှာ၊ သူတို့ကို စပ်စုတော့ ဒါက ခါးတမာ ၊ ဒါက စားတမာ ခွဲခြားပြပေးတယ်၊ မတူဖူးလားဆိုတော့ မတူဘူးတဲ့၊ ဘယ်နေရာမှာ ကွဲသလည်း ပန်းခိုင်ထွက်ပုံပါ ၊ စားတမာပန်းက အဖြူရောင် ၊ အစုလိုက် ထွေးထွေးလေးထွက်တယ်၊ ပုံမှာကြည့်ပါ။ သူက အဆုပ် အဆုပ်လိုက်လေး နဲ့ ပွင့်တာ သိသာတယ်၊ ခါးတမာကတော့ ပန်းခိုင်က ထိပ်ကနေထွက်ပြီး ကိုင်းဖြာတယ်၊ ပွင့်အားကောင်းတယ် ၊ အဖြူရောင် ကနေ အဝါဖြော့သော ပန်းတွေပွင့်တယ်။ ရနံသင်းတာကတော့ အတူတူပါ ၊ ပင်စည်မှာ ကြီးမားပြီး နက်သော အပွေးအခေါက်ပါရင် စားတမာဖြစ်တယ်။ အရွက်ပုံစံ အဖူးထွက်ပုံတွေက ခါးတမာနဲ့မတူပါဘူး။ သူ့အရသာက ခါးတမာလိုအရမ်းမခါးပါဘူး စားလား ခါးလားကို တမာရွက်ပြုတ်မှာ ခွဲလို့ရလား? မရပါဘူး၊ ပြုတ်ပြီးသား တမာရွက်နု ထဲကို မန်ကျည်း မှည့်လေးခတ်လိုက်ရင် ခွဲလို့တောင်မရပါဘူး၊ အချို့က ခါးတဲ့အရသာရယ် ပြုတ်ထားတဲ့ အနံ့လေးရယ် ကိုမှ နှစ်သက်တာ။ တကယ်တမာ ကြိုက်သူကတော့ ၂ မျိုးစလုံးကို အားပေးကြတာပါဘဲ၊ တမာရွက်ပေါ်ချိန်မှာ ဗမာခရမ်းချဥ်သီး (ကိုင်းသီး) လည်း ပေါ်ချိန်မို့ ငရုတ်သီးစပ်စပ် လေးနဲ့ ချက်ထားတဲ့ ငပိချက် (ငပိရည်) လေးနဲ့များ တွဲစားလိုက်ရရင် ဆွေမျိုးမေ့လောက်တယ်။ ငယ်ငယ်က တမာရိုးနဲ့ သွားတိုက်ဖူးတာကို ခုခေတ်ကလေးတွေ ပြောပြရင် ရယ်နေမှာ သေခြာလောက်တယ်၊ တမာရနံ့လေး သင်းသင်းမွှေးတဲ့ အညာမြေကိုပြန်သတိရနေသည် မေ့မရနိုင်ပါသည် အခွင့်ရယ်သာသော တစ်နေ့မှာ အပြေးလေးလာခဲ့ဦးမည် ရွှေညာသူရေ ကိုယ်လာရင်ကြိုမှာလားလို့အတည်" ဆိုတဲ့ အောင်သူရဲ့ သီချင်းသံကြားရတိုင်း တမာမြေ မုံရွာကို သတိရမိတယ်။ တမာပန်းပွင့်ချိန်မှာ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေနဲ့ တက္ကသိုလ် ဝင်တန်းအဖြေလွှာ စစ်ခဲ့ရတာတွေ၊ လှို့ဝှက် Camp ကို နေ့စဥ် ထမင်းပို့ခဲ့ရတာတွေ၊ အဖြေလွှာ သိမ်းရ ထုတ်ခဲ့ရတဲ့ အချိန်တွေ၊ ဒီလို အချိန်မှာကျင်းပလေ့ရှိသော ကျောင်းသားများရဲ့ပျော်စရာ သင်္ကြန် ပွဲတော် တွေက တရေးရေးပြန်ပေါ်လာတယ်၊ မဝေးသော ကာလတခုမှာ ကွယ်လွန်သွားသော Dr သူရဦးကိုလည်း သတိတရရှိမိပြန်တယ်၊ ခေတ်တွေ စံနစ်တွေပြောင်းသွားပေမည့် တမာပန်းတွေကတော့ ရာသီချိန်ရောက်တိုင်း ဝတ္တရား မပျက် ပွင့်နေကြတယ်၊ နောင်လည်းပွင့်နေကြမှာပါ။ Collected by Kothet Naing Oo မူရင်းရေးသူဆရာသက်နိုင်ဦး အားလေးစားစွာ crd ပေးပါတယ်